በተደጋጋሚ የሚጠየቁ የCOVID-19 ክትባት ጥያቄዎች

የምግብ እና የመድኃኒት አስተዳደር (FDA) የመጀመሪያው የCOVID-19 ክትባቶችን ለድንገተኛ ግዜ ጥቅም ላይ እንዲውሉ ፈቅዷል ፡፡ በርካታ ሌሎት ክትባቶች በመሰራት ላይ ሲሆኑ በርካታዎቹ ደሞ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ ፍቃደኞች መሰረት ደህንነታቸው የተጠበቀ እና ውጤታማ መሆናቸውን ለማረጋገጥ በትላልቅ ክሊኒካዊ ሙከራዎች ውስጥ ናቸው፡፡ አቅርቦቶቹ ቀስ በቀስ እንደሚጨምሩ ይጠበቃል፤ የCOVID-19 ክትባቶች መከተብ ለፈለገዉ ሰዉ ሁሉ በ2021 ጸዳይ ወይም በጋ በሰፊዉ መቅረብ አለበት።

አስቸኳይ የጤና ፍላጎትን ለመቅረፍ አንድ ምርት እንዲገኝ ለማድረግ ብሔራዊ የአስቸኳይ ጊዜ ሁኔታ ሲከሰት የምግብ እና የመድኃኒት አስተዳደር (FDA) በብሔራዊ ድንገተኛ አደጋዎች ወቅት EUAs በመባል የሚታወቁ የአስቸኳይ ጊዜ አጠቃቀም ፍቃዶችን ይጠቀማል ፡፡ EUA አንድ ምርት ሙሉ ፈቃድ ከመስጠቱ በፊት ጥቅም ላይ እንዲውል ይፈቅዳል ፡፡

አንድ EUA ለፈተናዎች ፣ ለመሣሪያዎች ወይም ለሕክምናዎች ሊያገለግል ይችላል ፡፡ ቀደም ሲል አንትራክስ ፣ ኢቦላ ፣ H1N1 እና ሌሎች የጤና እክሎችን ለመቅረፍ FDA አውጥቷል ፡፡

የCOVID-19 ክትባት ለ EUA እንዲታሰብ የFDA መመሪያዎች መሟላት አለባቸው ፣ እነሱም ደህንነት እና ውጤታማነት ደረጃዎችን እና ገለልተኛ የህክምና ባለሙያዎች ግምገማን መሟላት ይጠይቃል።

FDA ለEUA ክትባት የሚያፀድቅ ከሆነ ሁለተኛው ገለልተኛ አማካሪ ኮሚቴ የደህንነት እና ውጤታማነት መረጃን ይገመግማል። ይህ ኮሚቴ ፣ የክትባት ልምዶች አማካሪ ኮሚቴ (ACIP) ፣ ከዚያ ክትባቱ ጥቅም ላይ መዋል አለበት የሚል አስተያየት ይሰጣል ፡፡ እነሱ ብቁ መሆኑን ከመሰከሩ ACIP ለጤና እንክብካቤ አቅራቢዎች መመሪያ ያወጣል ፡፡

FDA እና CDC ክትባቱ ከተፈቀደም በኋላ የክትባቱን ደህንነት እና ውጤታማነት መከታተላቸውን ይቀጥላሉ ፡፡

የክትባት ድኅንት ቅድሚያ የሚሰጠው ጉዳይ ነው።ሁሉም የ COVID-19 ክትባቶች ጥቅም ላይ ከመዋላቸው በፊት በአሜሪካ ውስጥ ጠንከር ያለና ባለብዙ ደረጃ የሙከራ እና የግምገማ ሂደት ውስጥ ማለፍ አለባቸው ፡፡ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች የተደረጉ ጥናቶችን እና ገለልተኛ የደህንነት ቁጥጥር ቦርዶችን የመረጃ ዳሰሳ ያካትታሉ ፡፡ ክትባቶቹ የሚፀድቁት ወይም ጥቅም ላይ የሚውሉት የደህንነትና የውጤታማነት ደረጃዎችን ካለፉ ብቻ ነው ፡፡ ክትባቶች ከተሰጡ በኋላም ለደህንነት ሲባል ቁጥጥር ይደረግባቸዋል ፡፡

ይህ አጭር ቪዲዮ ከዋሽንግተን ጤና ቢሮ COVID-19 ክትባቶች እንዴት እንደተሠሩ የበለጠ ያብራራል ፡፡

ብዙ ጊዜ የክትባት ምርመራና ምርት በበርካታ፣ ግዜ ጨራሽ፣ ተናጠል ደረጃዎች ለበርካታት ዓመታት ይከናወናሉ። በወረርሽኙ ምክንያት የፌደራል መንግስት ለክትባት ተመራማሪዎችና አምራቾች ማልማት፣ መሞከር እና ማምረት ባንድ ግዜ እንድቻል የተለየ የገንዘብ ድጋፍ አቅርቧል። ምንም ደረጃዎች አልታለፉም ነገር ግን ለልማት የጊዜ ሰሌዳው በፍጥነት ሊሄድ ይችላል።

ከPfizer እና Moderna ፈቃድ ያገኙት ክትባቶች የmRNA (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ክትባቶች ናቸው። የmRNA ክትባት ቴክኖሎጂ ለአስርት አመታት የተጠና እና የተሰራበት ነው። በእነዚህ ክትባቶች ላይ ያለ ፍላጎት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ተፈላጊነታቸው እየጨመረ ነው፤ ምክኒያቱም በቀላሉ በሚገኙ ግብአቶች መሰራት የሚችሉ ናቸው። ይህም ማለት ይህ ሂደት ደረጃውን እንዲጠብቅ እና እንዲያድግ ማድረግ ያስቸላል፣ ማለትም ይህ የክትባት ማምረት ሂደት ከድሮው የማምረት ሂደት በእጅጉ እንዲፈጥን ያደርገዋል።

የ Johnson & Johnson ክትባት የቫይረስ ተላላኪ ክትባት (ድህረ-ገጹ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ነው፣ ይህ ቴክኖሎጂ በመጀመሪያ የተፈጠረው በ1970ዎቹ ነው። ለአስርት አመታት፣ በአለም ዙሪያ በመቶዎች የሚቆጠሩ ሳይንሳዊ ጥናቶች ስለተላላኪ የቫይረስ ክትባቶች ተደርገዋል። እነርሱም ኢቦላ፣ ጉንፋን እና ኤች.አይ.ቪ. እና በሌሎች ተላላፊ የሆኑ በሽታዎች ላይ ጥቅም ላይ ውለዋል።

ክትባቱ በEUA ሲጸድቅ በፈቃደኝነት የ COVID-19 ክትባቱን የሚወስዱ ከተለመደ ክትባት ማፅደቅ ሂደት ጋር ሲነፃፀር ለአጭር ጊዜ ክትትል ይደረግባቸዋል። የ COVID-19 ክትባት ምርመራ በሺዎች የሚቆጠሩ ፈቃደኞች ያካተተ ሲሆን ግማሽ የሚሆኑት ፈቃደኞች የመጨረሻውን የክትባት መጠን ከወሰዱ በኋላ ቢያንስ ለ 2 ወራት ይከተላሉ (ከተለመደው ሂደት ውስጥ ከ 6 ወይም ከዚያ በላይ ወሮች ይልቅ)። ሆኖም በሁለት ወር ውስጥ ከክትባቶች የሚመጡ አብዛኛዎቹ የጎንዮሽ ጉዳቶች እንደሚታዩ ይጠበቃል።

ያልተለመዱ የጎንዮሽ ጉዳቶች ሊታዩ የሚችሉት በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎች ከተከተቡ በኋላ ብቻ ነው። ለዚህ ምክንያት የ COVID-19 ክትባቶች ከተሰጡም በኋላ ደህንነታቸውን መከታተል ይቀጥላል።

አዎ፡፡ ከሚያዝያ 24,2021 ጀምሮ ዕድሜያቸው 18 እና ከዚያ በላይ የሆኑ አዋቂዎች ሲዲሲ እና ኤፍዲኤ የክትባቱን አጠቃላይ የተሟላ ደህንነት ግምገማ ካጠናቀቁ በኋላ የጆንሰን እና ጆንሰን COVID-19 ክትባትን ማግኘት ይችላሉ [በእንግሊዝኛ ብቻ]፡፡

የጆንሰን እና ጆንሰን (J&J) ክትባት ከ50 አመት ዕድሜ በታች ለሆኑ ሴቶች የደም መርጋት ችግር የማስከተል አነስተኛ ስጋት አለዉ። የፋይዘር (Pfizer) ወይም የሞደርና (Moderna) ክትባቶች የህን አይነት ስጋት የለባቸውም። የፋይዘር፣ ሞደርና እና ኖቫቫክስን ክትባቶች ይህን አይነት አደጋ የለባቸውም፣ በዚህም የተነሳ ለመጀመሪያው እና የማጠናከሪያ ዙር ክትባት ከJ&J ክትባት ይልቅ እነሱን እንዲወስዱ ይመከራል።

እባክዎን ያስተውሉ፡ የህዝብ ጤና - የሲያትል እና የኪንግ ካውንቲ የCOVID-19 ክትባት ክሊኒኮች ለመጀመሪያው እና የማጠናከሪያ ዙር ክትባት የJ&J ክትባት አይሰጡም።

የ CDC ክትባት ደህንነት ቡድን በታዳጊዎች እና ወጣት አዋቂዎች ዉስጥ በmRNA ክትባቶች ላይ (እንደ ሞደርና እና ፋይዘር) እና በማዮካርዲስ (myocarditis) መካካል ግንኙነት አግኝቷል። ማዮካርዲስ (Myocarditis) የልብ ጡንቻ መቆጣት (ኢንፍልሜሽን) ነዉ።

በመቶ ሚሊዮኖች የሚቆጠሩ የክትባት መጠኖች እንደመሰጠቱ መጠን የማዮካርዲስ (myocarditis) እና ፔርካርዳይደስ (pericarditis) (የልብ ጡንቻ ሽፋን መቆጣት) ዘገባዎች ብዙም አይደለም።  ምልክቶቹ አብዛኛውን ጊዜ ከሁለተኛው ክትባት በኋላ በሰባት ቀናት ዉስጥ ይታያሉ።  እነዚህም ጉዳዮች የተከሰቱት በወጣት ጎረምሳ እና እድሜያቸው 16 ዓመት እና ከዚያ በላይ በሆኑ ታዳጊ አዋቂዎች ላይ ነዉ። አብዛኞቹ የማዮካርዲስ (myocarditis) ሕመምተኛች ከክትባት በኋላ  ለህክምናው ጥሩ ምላሽ አሳይተዎል። ከእረፍት በሗላም ቶሎ ተሽሏቸዋል።

የማዮካርዲስ (myocarditis) አደጋ ከክትባቱ ጥቅሞች ጋር ሲነፃፀር አደጋው ዝቅተኛ ነዉ። ክትባቱ የኮቪድ-19 ክስተቶችን፣ ያሆስፒታል መተኛትን እና መሞትን እንደሚከላከል አሳይቷል። ክትባቱ ልጆችን እና አዋቂዎችን ከብዙ-ስርዓት (መልታይ ሲስተም) ኢንፍላማቶሪ ሲንድሮም፣ የረጅም ጊዜ የኮቪድ ምልክቶች ("ረዥም-ጊዜ ኮቪድ")፣ እና ከአዳዲስ ፣ በጣም አደገኛ ከሆኑ በሽታዎች ይጠብቃል። የነዚህ በሽታዎች አደጋ በክትባቱ ምክንያት ከሚመጣው ማዮካርዲስ (myocarditis) አደጋ በጣም ከፍ ያለ ነዉ።

ምንም እንኳን ማዮካርዲስ (myocarditis) አልፎ አልፎ ቢሆንም፣ CDC በቅርብ ጊዜ የተከተቡ ሰዎችን ከተከተቡ በኋላ እነዚህን ምልክቶች እንድከታተሉ ይመክራል፥

• የደረት ህመም
• የትንፋሽ እጥረት
• በፍጥነት የሚመታ፣የሚርገበገብ፣ በኃይል የሚመታ የልብ ትርታ

ከነዚህ ምልክቶች ውሲጥ የትኛዉም ካጋጠሞት የህክምና እርዳታ ይጠይቁ፡፡

• አይደለም፤ የኮቪድ-19 ክትባት የተወጉበት ቦታላይ (ክንዶት ላይ) ጨምሮ ምንም አይነት ብረትን የመሳብ ባህሪ እንዲኖሮት አያደርግም።
• በክትባቱ ውስጥ ምንም ዓይነት የኤሌትሪክ ስበት ኃይል/የኤሌትሪክ ማግኔቲክስ ፊልድ/ እንዲፈጥር የሚያስችል ነገር የለም። ሁሉም የኮቪድ-19 ክትባቶች ምንም ዓይነት እንደ ብረት፣ ኒኬል፣ ኮባልት፣ ሊትየም እና ብርቅ የምድር ውህዶች ያሉ ብረታ ብረቶች የሏቸውም። በተጨማሪ እንደ ማይክሮኤሌትሪክስ፣ ኤሌክትሮድ፣ ካርቦንናኖቲዩብ፣ ወይም ናኖዋየር ሰሚኮንዳክተሮች ያሉ ምንም አይነት የፋብሪካ ምርቶች የሉባቸውም።
• እንዴት የኮቪድ-19 ክትባት እንደሚሰራ የኮቪድ-19 ክትባት የመቀመሚያ ሙሉ ውህዶች ዝርዝሮችን ከታች ይመልከቱ።

ይህ በዋሺንግተን የጤና ዲፓርትመንት የተዘጋጀ ቪዲዮ፣ (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) አዲስ መረጃ ሲያዩ የተጻፈበትን እሳቤ፣ ጸሃፊውን እና ምንጮችን እንዲያዩ እናም የሚያውቁትን ሰው ጠይቀው እንዲያረጋግጡ ምክር ይሰጣል። የህዝብ ጤና “Is it True?” (እውነት ነው?) የሚል ግብአትን በማዘጋጀት ስለ COVID-19 ክትባት በብዛት የሚነገሩ የተዛቡ መረጃዎች ላይ ውይይት ለማድረግ እየሰራ ነው።

COVID-19 ክትባቶች ሰውነታችን በሽታውን ሳንይዝ COVID-19ን ለሚያስከትለው ቫይረስ የበሽታ መከላከያ እንዲዳብር ይረዱታል ፡፡ ክትባቱን ሲወስዱ በሽታ የመከላከል ስርዓትዎ በደምዎ ውስጥ የሚቆዩ እና በቫይረሱ ከተያዙ እርስዎን የሚከላከሉ ፀረ እንግዳ አካላትንና ሌሎች በሽታ ተዋጊ ሴሎችን ይሠራል ፡፡

በዚህ የ 60 ሰከንድ ቪዲዮ ውስጥ COVID-19 ክትባቶች በሰውነት ውስጥ እንዴት እንደሚሠሩ የበለጠ ይወቁ ፡፡

የ COVID-19 ክትባት በ COVID-19 እንዳይያዙና በደንብ እንዳይታመሙ ይረዳዎታል።

• የሰዉነትዎን በሽታ የመከላከል ስርዓትዎን በ COVID-19 ሳይያዙ ቫይረሱን እንድዋጉ በማስተማር እርስዎን ለመከላከል ይረዳል።
  
• በክሊኒክ ሙከራዎች በኡኑ ወቅት የቀረቡ ክትባቶች ሰዎችን ከ COVID-19 በመከላከል በጣም ዉጤታማ ሆኖ ተገኝቷል።

የ COVID-19 ክትባት ወረርሽኙን ለማቆም ለመርዳት ጠቃሚ መሣሪያ ይሆናል።

• ክትባቱን ማግኘት ራሶን፣ ጓደኞቾትን እና ቤተሰብን እና በማህበረሰብ ውስጥ ያሉ ሰዎች በCOVID-19 እንዳያዙ ይረዳል፡፡ በዚህ ወቅት ክትባቱን ማግኘት እና የማህበረሰብ ጤና ምክሮችን መከተል ከ COVID-19 ራስን ለመከላከል ምርጡን አማራጭ ይሰጣሉ፡፡
• ለቫይራሱ የመጋለጥ ወይንም ለሌሎች የማስተላልፍ ዕድሎን ለመቀነስ ማስኮችን ይልበሱ ማህበራዊ ርቀትንም ይጠብቁ፤ ኝ እነዚህ እርምጃዎች ብቻ በቂ አይደሉም። ክትባቶች ከሰዉነትዎ በሽታ የመከላከል ስርዓት ጋር ይሰራሉ ከተጋለጡ ቫይረሱን ለመዋጋት ዝግጁ እንድሆኑ።
• ከግዜ በኋላ ብዙ ሰዎች እየተከተቡ ሲሄዱ በአሁን ሰዓት አስፈላጊ የሆኑ የCOVID-19 መከላከያ እርምጃዎችን ላንፈልጋቸዉ እንችላለን።

የለም ፣ COVID-19 ክትባቶች የ COVID-19 በሽታ ሊያስከትሉ አይችሉም ፡፡ የ COVID-19 ክትባቶች ፀረ እንግዳ አካላትንና ሌሎች በሽታ ተዋጊ ሴሎችን በመስራት ሰውነታችንን እንድከላከልን ያስተምራሉ ፡፡ ክትባቶቹ በCOVID-19 ቫይረስ ሽፋን ላይ ያሉትን ፕሮቲኖች የሚመስሉ ፕሮቲኖችን የሰውነታችን ህዋሶች እንዲያመርቱ ያስተምራሉ፡፡ ይህንን ትእዛዝ ለማስተላለፍ፣ ክትባቶቹ ተላላኪ RNA (mRNA) ወይም ሌላ አይነት፣ ጉዳት የማያደርስ እና የተሻሻለ ቫይረስን ይጠቀማሉ፡፡ ሰውነታችን ያንን ፕሮቲንን መለየት በመማር የ COVID-19 ሰውነታችን ውስጥ ሲገባ የበሽታን የመከላከል ምላሽ እንዲሰጥ ያስችሉታል፡፡

ክትባቱን ከወሰዱ በኋላ በአንድ ወይም በሁለት ቀን ውስጥ ራስ ምታት ፣ የክንድ ቁስለት ፣ ድካም ወይም ትኩሳት ያሉ የጎንዮሽ ጉዳቶችን ማግኘት ይቻላል ፡፡ ነገር ግን እነዚህ የጎንዮሽ ጉዳቶች ለአጭር ጊዜ የሚቆዩ እና ክትባቱ በሰውነት ውስጥ የበሽታ መከላከያ እየገነባ መሆኑን የሚያሳዩ ምልክቶች ናቸው ፡፡ አንዳንድ እነዚህ የጉንዮሽ ጉዳቶች ከCOVID-19 ምልክቶች ጋር ሊመሳሰሉ ይችላሉ፤ ሆኖም ግን በበሽታ መጠቃት ጋር አንድ አይደለም። ክትባቱ ቫይረስ ወይም የትኛዉንም የቫይረስ ክፍል አልያዘም COVID-19ንም አያስከትልም።

ከPfizer እና Moderna ፈቃድ ያገኙት ክትባቶች የmRNA (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ክትባቶች ናቸው፡፡ የmRNA ክትባት ቴክኖሎጂ ለአስርት አመታት የተጠና እና የተሰራበት ነው፡፡

በmRNA ክትባት ውስጥ ቫይረስ የለም፡፡ ስለዚህ በክትባቱ ምክኒያት የ COVID-19 በሽታ አይዞትም፡፡ ይልቁንም የmRNA ክትባቶች ለህዋሶቻችን ትእዛዝ በመስጠት ጉዳት የሌለው ፕሮቲን እንዲመረት ያደርጋሉ - ልክ የ COVID-19 ቫይረስ ላይ ያለውን ወሳኝ ፕሮቲን የሚመስል ማለት ነው፡፡ ህዋሶቾት ያንን ፕሮቲን ሲያመርቱ፣ ሰውነቶ ጠንካራ በሽታን የመከላከል አቅም ይፈጥራል እናም ከ COVID-19 የሚከላከሉ አንቲ-ቦዲዎችን እንዲመረቱ ይደረጋሉ፡፡ ሰውነቶም ለቫይረሱ ገና ሳይጋለጡ እርሶን እንዴት ከበሽታ መከላከል እንደሚችል ይማራል፡፡

የmRNA ሰውነታችን ራሱን ከ COVID-19 መከላከል እንዳለበት ካስተማረው በሁዋላ፣ ሰውነታችን ውስጥ ያሉ ኢንዛይሞች እንዲሰባበር እና እንዲወገድ ይደረጋል፡፡ የmRNA ወደ ህዋሰቻችን ውስጠኛ ክፍል፣ ወደ DNA ወይም የዘረ-መል ክፍል ውስጥ አይገባም፡፡

እነዚህ የ mRNA ክትባቶች ለአገልግሎት ፈቃድ ያገኙት የመጀመሪያዎቹ ቢሆኑም፣ የmRNA ቴክኖሎጂ ከ30 አመታት በላይ ሲጠና ቆይቷል፡፡ የmRNA እንዴት እንደሚሰሩ (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ተጨማሪ መረጃ በ CDC (የበሽታ መከላከል ማእከል) ድህረ-ገጽ ላይ ይገኛል፡፡

አዎ፣ የ Moderna ወይም Pfizer ሁለተኛ ክትባቶች ማግኘታችሁን እርግጠኛ ይሁኑ። ሁለተኛውን ክትባት ካላገኙ፣ ሙሉ ለሙሉ እንደተከተቡ አይቆጠረም።

አንዳንድ ሰዎች ሊያጋጥሙ የሚችሉ የጎንዮሽ ጉዳቶችን በመፍራት ሁለተኛውን ክትባት መዝለል እያሰብ እንደሆነ ሰምተናል። ሆኖም፣ ሙሉ ከበሽታ የመከላከል አቅምን ለመስጠት ሁለተኛው ክትባት አስፈላጊ ነው- የመጀመሪያው ክትባት በሽታ የመከላከል አቅምዎን መገንባት ይጀምራል፣ ሁለተኛው ክትባት ደግሞ ያጠናክረዋል።

ሁሉም ሰው ከሁለተኛው ክትባት በኋላ የጎንዮሽ ጉዳት አያጋጥመውም፣ እና አንዳንድ ሰዎች ደግሞ ከሌሎች ሰዎች አንጻር ቀለል ያለ የጎንዮሽ ጉዳት ብቻ ያጋጥማቸዋል። የጎንዮሽ ጉዳቶች ካጋጠመዎትም፣ ከተወሰኑ ቀናት በኋላ ይጀምራሉ። እነዚህ በሙሉ ክትባቱ እየሰራ መሆኑ እና ሰውነትዎ በሽታ የመከላከል አቅምዎን እየገነባ መሆኑን ማሳያ ናቸው። ህዋሶችዎ ያንን ፕሮቲን ሲሰሩ፣ ሰውነትዎ ጠንካራ የሆነ  COVID-19 በሽታን የመከላከል አቅም ይገነባል። ሰውነትዎ ለእወነተኛው የኮሮና ቫይረስ ሳይጋለጥ እርስዎ በ COVID-19 እንዳይያዙ መከላከልን ይማራል።  

ማሳሰቢያ፡ ከ6 ወር እስከ 4 አመት የሆኑ ህጻናት ልጆች የመጀመሪያውን የPfizerን የክትባት ተከታታዮች ለማጠናቀቅ 3 ዙር ክትባት መውሰድ ያስፈልጋቸዋል።

የ Johnson & Johnson COVID-19 ክትባት ጉዳት እንዳያደርስ እና ህመም እንዳያስከትል ሆኖ የተሻሻለ የተለመደ ጉንፋን ቫይረስን (የኮሮና ቫይረስ አይደለም) ይጠቀማል። ይህ ጉዳት የማያደርስ ቫይረስ ለህዋሶቻችን ትእዛዝ በማስተላለፍ ህዋሶቻችን በኮሮና ቫይረስ ሽፋን ላይ የሚገኘውን አይነት ፕሮቲን እንዲያመርቱ ያደርጋቸዋል። ህዋሶችዎ ያንን ፕሮቲን ሲሰሩ፣ ሰውነትዎ ጠንካራ የሆነ  COVID-19 በሽታን የመከላከል አቅም ይገነባል። ሰውነትዎ ለእወነተኛው የኮሮና ቫይረስ ሳይጋለጥ እርስዎ በ COVID-19 እንዳይያዙ መከላከልን ይማራል።  

እንደዚህ አይነት ክትባት በ COVID-19 ሊያስይዝዎት አይችልም ወይም ጉዳት በማያደርሱ የተለመደ ጉንፋን ቫይረስ እንዳይይዙ ትእዛዝ ያስተላልፋሉ። ክትባቱ ወደህዋሶችዎ፣ DNA ወይም ዘረ-መል ውስጥ አይገባም ወይም አይለውጣቸውም።

ሳይንቲስቶች የተላላኪ ቫይረስን መፍጠር የጀመሩት በ1970ዎቹ ነው። ለአስርት አመታት፣ በአለም ዙሪያ በመቶዎች የሚቆጠሩ ሳይንሳዊ ጥናቶች ስለተላላኪ የቫይረስ ክትባቶች ተደርገዋል። እነርሱም ኢቦላ፣ ጉንፋን እና ኤች.አይ.ቪ. እና በሌሎች ተላላፊ የሆኑ በሽታዎች ላይ ጥቅም ላይ ውለዋል።

የጆንሰን እና ጆንሰን (J&J) ክትባት ከ50 አመት ዕድሜ በታች ለሆኑ ሴቶች የደም መርጋት ችግር የማስከተል አነስተኛ ስጋት አለዉ። የፋይዘር (Pfizer) ወይም የሞደርና (Moderna) ክትባቶች የህን አይነት ስጋት የለባቸውም። የፋይዘር፣ ሞደርና እና ኖቫቫክስን ክትባቶች ይህን አይነት አደጋ የለባቸውም፣ በዚህም የተነሳ ለመጀመሪያው እና የማጠናከሪያ ዙር ክትባት ከJ&J ክትባት ይልቅ እነሱን እንዲወስዱ ይመከራል።

የህዝብ ጤና - የሲያትል እና የኪንግ ካውንቲ የCOVID-19 ክትባት ክሊኒኮች ለመጀመሪያው እና የማጠናከሪያ ዙር ክትባት የJ&J ክትባት አይሰጡም። እባክዎን ጥያቄውን ይመልከቱ “የጆንሰን እና ጆንሰን ክትባት ጥቅም ላይ ይውላል? ለበለጠ መረጃ ከላይ ይመልከቱ።

የማጠናከሪያ ዙር ክትባት ከ 5-11 አመት ለሆኑ ልጆች

እድሜያቸው ከ5-11 የሆኑ ልጆች የመጀመሪያውን ተከታታይ የፋይዘር COVID-19ን ክትባት ካጠናቀቁ ከ5 ወራት በኋላ የማጠናከሪያ ዙሩ ክትባት መውሰድ አለባቸው። የሞደርናን የመጀመሪያውን ተከታታይ ክትባት የወሰዱ ትናንሽ ልጆች የማጠናከሪያ ዙሩን ክትባት መውሰድ አይፈቀድላቸውም።

የማጠናከሪያ ዙር ክትባት ከ 12 አመት በላይ ለሆኑ ግለሰቦች

የበልግ 2022 የተሻሻለው: የሞደርና እና የፋይዘር ወቅታዊ የCOVID-19 ማጠናከሪያ ዙር ክትባቶች አሁን ይገኛሉ። ወቅታዊ የሆኑት የማጠናከሪያ ዙር ክትባቶች፣ አንዲሁም “bivalent” ክትባቶች ወይም “Omicron booster” ተብለው የሚጠሩት ክትባቶች በአሁኑ ጊዜ በጣም የተለመዱትን ተለዋዋጭ (Omicron BA.4 እና BA.5) እና የመጀመሪያዎቹን የተለያዩ የ COVID-19 በሽታዎች ይከላከላሉ።

እድሜአቸው 12 እና ከዚያ በላይ የሆነ ማናቸውም ግለሰቦች የወቅታዊውን ማጠናከሪያ ዙር ክትባት መውሰድ አለባቸው፡

• የመጀመሪውን ተከታታይ ክትባት ከጨረሱ በኋላ እና
• የመጨረሻውን ክትባት ወይም የማጠናከሪያ ዙሩን ክትባት ከወሰዱ ቢያንስ 2 ወራት ካለፈ በኋላ

የክትባት ቦታዎችን እና ቀጠሮዎችን ለማግኘት በኪንግ ካውንቲ ውስጥ እንዴት ክትባት ማግኘት እንደሚቻል የሚገልጸውን ድህረገፅ ይጎብኙ (ድህረ ገፁ በእንግሊዘኛ ቋንቋ ብቻ ነው)።

የ Moderna እና Pfizer የተዘመኑ አበረታቾች ልክ እንደሌሎች የኮቪድ-19 ክትባቶች ተመሳሳይ ንጥረ ነገሮችን ይጠቀማሉ፣ ይህም ከፕሮቲኖች ወደ አንዱ በመቀየር የኦሚክሮን ተለዋጮችን ለማነጣጠር ነው።

የኖቫቫክስ ክትባት እንደ ጉንፋን ያሉ በብዙ ክትባቶች ውስጥ ጥቅም ላይ የዋለውን ተመሳሳይ ቴክኖሎጂን በመጠቀም ፕሮቲኖችን በመጠቀም የተሰራ ነው። ይህ ዓይነቱ ክትባት እርስዎን ሊያሳምምዎ እንዳይችል የቫይረሱን የተወሰነ ክፍል ብቻ ይጠቀማል። ክትባቱ በ COVID-19 ላይ የሰውነትን በሽታ የመከላከል አቅም ለማጠናከር የተጣራ የኮሮና ቫይረስ spike ፕሮቲኖችን ከዕፅዋት የተቀመሙ መድኃኒቶችን፣ በሽታ የመከላከል አቅምን የሚያበረታታ አነቃቂ ንጥረ ነገር ይዟል።

በ Pfizer እና Moderna ክትባቶች ውስጥ ያለው ዋናው ንጥረ-ነገር mRNA ሲሆን፣ ህዋሶቾት ከ ኮሮና ቫይረስ እንዴት ፕሮቲን መስራት እንዴት እንደሚቸሉ በማሳወቅ ከ COVID-19 በሽታ እንዴት እርሶን እንደሚጠብቅ ያስተምሩታል፡፡ በተጨማሪም ክትባቶቹ በውስጣቸው ቅባቶች፣ ጨዎች እና ስኳር ይይዛል፡፡

በ Johnson & Johnson ክትባት ውስጥ ያለው ዋናው ንጥረ-ነገር አዴኖ ቫይረስ 26 ሲሆን፣ ይህም በኮሮና ቫይረስ መሸፈኛ ላይ ያለውን የሾለ ፕሮቲን ለህዋሶቻችን የሚያደርስ ጉዳት የማሳስከትል ቫይረስ ነው፡፡ ከዛም ህዋሶቻችን COVID-19 ን በማወቅ ከበሽታው ለመከላከል ይረዱናል፡፡ የ J&J ክትባት በተጨማሪነት ሲትሪክ አሲድን እና ኤታኖልን ይይዛል፡፡

በ ኖቫቫክስ ክትባት ውስጥ ያለው ዋናው ንጥረ ነገር SARS-CoV-2 recombinant spike ፕሮቲን የተባለ ፕሮቲን ነው። በተጨማሪም ክትባቱ ከዕፅዋት የተቀመመ በሽታን የመከላከል አቅምን የሚያበረታታ አነቃቂ ንጥረ ነገር፣ ጨው፣ ስኳር እና አሲድ ይዟል።

ክትባቶቹ፡ የአሳማ ሥጋ፣ እንቁላል፣ ላቲክስ፣ የደም ምርቶች፣ የ COVID-19 ቫይረስ ሴሎች፣ ሜርኩሪ፣ ወይም ማይክሮ ቺፕስ የላቸውም። ክትባቶቹ የፅንስ ሕብረ/ቲሹ የላቸውም።

በአሁኑ ጊዜ ከ6 ወር እና ከዚያ በላይ የሆነ ማንኛውም ግለሰብ ለCOVID-19 ክትባት ብቁ ነው።

• እንዴት ክትባት መውሰድ እንደሚችሉ የበለጠ በዚህ ይወቁ።
• ስለ ዋሽንግተን ግዛት የCOVID-19 ክትባት ስርጭት እዚህ የበለጠ ይወቁ (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)።

የ COVID-19 ክትባቶች በሆስፒታሎች፣ በፋርማሲዎች፣ በከፍተኛ መጠን ቦታዎች፣ በማህበረሰብ ጤና ማእከላት እና በሌሎች አቅራቢዎች በኩል እየተሰራጩ ይገኛሉ። በኪንግ ካውንቲ ውስጥ ክትባቱን የት መከተብ እንደሚችሉ እዚህ ጋር ይጎብኙ። (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)

የተለያዩ የክትባት ቦታዎች የተለያዩ የክትባት አማራጮች ሊኖራቸው እና አቅርቦታቸው በየጊዜው ሊለዋወጥ ይችላል። አንዳንድ የክትባት አገልግሎት ሰጪዎች በኦንላይን የመመዝገቢያ ቦታቸው ላይ ያላቸውን የክትባት አይነት ዝርዝር ይጽፋሉ ወይም ስላላቸው የክትባት መረጃ በስልክ ሊሰጡ ይችላሉ። ሁሉም ጥቅም ላይ እንዲውሉ የተፈቀደላቸው ክትባቶች በCOVID-19 ምክንያት ከሆስፒታል ከመተኛት እና ከመሞት ይከላከላሉ።

ዕድሜያቸው 6 ወር እና ከዚያ በላይ የሆኑ ማናቸውም ግለሰቦች በአሁኑ ጊዜ የፋይዘርን ወይም የሞደርናን ክትባቶች ለመውሰድ ብቁ ናቸው። የጆንሰን እና ጆንሰን እና የኖቫቫክስ ክትባቶች ዕድሜያቸው 12 እና ከዚያ በላይ ለሆኑ ሰዎች ሊሰጡ ይችላሉ።

የJ&J ክትባት ከ50 አመት ዕድሜ በታች ለሆኑ ሴቶች የደም መርጋት ችግር የማስከተል ዕድሉ አነስተኛ ነው። የፋይዘር ወይም የሞደርና ክትባቶች የህን አይነት ስጋት የለባቸውም፣ በዚህም ምክንያት የተነሳ ከJ&J ክትባት ይልቅ የፋይዘር ወይም የሞደርና ክትባቶች ብትወስዱ ይመከራል። ብዙ የክትባት ቦታዎች J&J ክትባት ላይሰጡ ይችላሉ።

የአሜሪካ የማህጸን ባለሙያዎችና የማህጸን ሐኪሞች (American College of Obstetricians and Gynecologists) እንዲሁም የህመም መቆጣጠርያ ማእከል (CDC)፣ እርጉዞች፡ ለማርገዝ ለሚያስቡና፣ ጡት ለሚያጠቡ፣ የ(COVID-19) ክትባት እንዲያገኙ የሚል ሀሳብ አቅርበዋል። ክትባቱን ማግኘት፣ ለእርስዎና ለልጅዎ ጠቃሚ ነው።

• ነብሰ ጡሮች በ(COVID-19) ምክኒያት በጣም የመታመም እድል አላቸው፣ እንዲሁም በጣም ተላላፊ የሆነው የዴልታ ልዩ ህመም (Delta Varient) በጣም አስቸኳይ ያደርገዋል።  
• ክትባቶቹ የ(COVID-19) ብከላን፣ በጣም መታመምን፣ ሞትን፣ በመከላከል ውጤታማ ናቸው፣ እንዲሁም መከላከሉም ወዳልተወለደ ልጅዎ ሊተላለፍም ይችላል።
• እያደገ የመጣው መረጃ እንደሚያረጋግጠው የ(COVID-19) ክትባቶች በእርግዝና ወቅት ደህነነታቸው የተጠበቀ ነው። ክትባት በማግኘት የፅንስ መጨንገፍ አደጋ ያመጣል የሚል ማረጋገጫ የለም። ጥያቄ ካለዎት፣ ሀኪምዎን ያነጋግሩ።

በአሁኑ ግዜ በአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) እውቅና የሌለው የCOVID-19 ክትባት፣ ከዩናይትድ ስቴትስ ውጪ ከተከተቡ በኋላ፣ በዩናይትድ ስቴትስ እውቅና ያለውን ክትባት መውሰድ፣ ስለውጤታማነቱና ሰለደህንነቱ መረጃ የለንም።

ነገር ግን፣ በአሁን ግዜ በዩናይትድ ስቴትስ ክትባት የተከተቡ ሰዎች፣ በአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) እውቅና ባለው ክትባት በሚከተሉት ሁኔታዎች በድጋሚ መከተብ ይችላሉ፣

• በአለም የህክምና ድርጅት(WHO) ለድንገተኛ ሁኔታ ፍቃድ የተሰጣቸው የCOVID-19 ክትባቶች
• በአለም የህክምና ድርጅት(WHO) ለድንገተኛ ሁኔታ ፍቃድ የተሰጠውን የCOVID-19 ተከታታይ ክትባቶች ተከትበው ያጠናቀቁ ሰዎች፣ በአሜበአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) ፍቃድ የተሰጠው ተጨማሪ ክትባት መውሰድ ኣይስፈልጋቸውም።
• በአለም የህክምና ድርጅት(WHO) ለድንገተኛ ሁኔታ ፍቃድ የተሰጣቸው የCOVID-19 ክትባቶች በከፊል የተከተቡ ሰዎች፣ በአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) ፍቃድ የተሰጠው የCOVID-19 ክትባት ሊቀርብላቸው ይችላል።
  
  
• በአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) ፍቃድ ያልተሰጣቸው ወይም በአለም የህክምና ድርጅት(WHO) ለድንገተኛ ሁኔታ ፍቃድ ያልተሰጣቸው የCOVID-19 ክትባቶች
• በአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) ያልተፈቀደላቸው ክትባቶች፣ ወይም በአለም የህክምና ድርጅት(WHO) የድንገተኛ ሁኔታ ያልተፈቀደላቸው ክትባቶች፣ ሙሉ በሙሉ ወይ በከፊሉ የተከተቡ ሰዎች፣ የአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) እውቅና ያላቸው ክትባቶች ሊቅርብላቸው ይችላል።

የአሜሪካ የመድሃኒት (ድራግ) አስተዳደር (FDA) እውቅና ያለው ክትባት ለመውሰድ፣ የአለም ኣቀፍ ደረጃ ከወሰዱበት የክትባት መጠን ቢያንስ ለ 28 ቀናት መቆየት ይኖርባቸዋል።

የ COVID-19 ክትባት ለማግነት ክፍያ የለውም፣ ይህም በስደተኝነት ወይም የጤና ኢንሹራንስ ላይ አይመሰረትም። ክትባቱ በሜዲኬይር (Medicare)፣ ሜዲኬይድ (Medicaid) እና በአብዛኛዎቹ የግል ኢንሹራንሶች ይሸፈናሉ፣ እና ኢንሹራንስ ለሌላቸው ሰዎች የክትባት ወጪው ይሸፈናል።

የ COVID-19 ክትባት አቅራቢዎች የሚከተሉትን ማድረግ አይችሉም፡

• ለክትባቱ ማስከፈል
• ለተደራቢ ኢንሹራንስ፣ ተደራቢ ክፍያ ወይም የአስተዳደር ወጪዎች እርስዎ እንዲከፍሉ መጠየቅ
• የጤና ኢንሹራንስ ሽፋን ለሌለው፣ አንስተኛ የሆነ ኢንሹራንስ ብቻ ላለው ወይም ግንኙነት ለሌለው ለማንኛውም ሰው ክትባት መከልከል
• የተሰጠው አገልግሎት የ COVID-19 ክትባት ብቻ ሆኖ እያለ ለቢሮ ጉብኝት ወይም ለሌላ ምክኒያት ክፍያ መጠየቅ
• የ COVID-19 ክትባትን ለመሰጠት ሌሎች አገልግሎቶችንም እንዲያገኙ መጠየቅ፣ ሆኖም ግን፣ ተጨማሪ የጤና እርዳታ አገልግሎቶች በተመሳሳይ ሰአት መቅረብ ይችላሉ እናም ተገቢው ክፍያ ሊፈጸም ይችላል

የ COVID-19 ክትባት አቅራቢዎች የሚከተሉትን ማድረግ ይችላሉ፡

• ክትባቱን ካገኘው ሰው ፕላን ወይም ፕሮግራም (ለምሳሌ፣ የግል የጤና ኢንሹራንስ፣ ሜዲኬይር (Medicare)፣ ሜዲኬይድ (Medicaid)) ክትባት የሰጡበትን ተገቢ ክፍያ መጠየቅ ይችላሉ። ሆኖም ግን፣ ክትባቱን ያገኘው ሰው ያንን ክፍያ እንዲፈጽም መጠየቅ አይችሉም።
• ኢንሹራንስ ለሌላቸው ተከታቢዎች ከጤና ግበቶች እና አገልግሎቶች አስተዳደር የ COVID-19 ኢንሹራንስ የሌላቸው ሰዎች ፕሮግራም (Health Resources and Services Administration's COVID-19 Uninsured Program) ክፍያን መጠየቅ ይችላሉ።

የህዝበ ጤና - ሲያትል እና ኪንግ ካውንቲ እና ሌሎች የነጻ የክትባት ክሊኒኮችን እያቀረቡ ነው። ለእነዚህ ክሊኒኮች ፍትሃዊ አቅርቦት ቅድሚያ የሚሰጡት ጉዳይ ነው። ተጨማሪ መረጃ በኪንግ ካውንቲ ክትባትን ማግኘት ገጽ ላይ ይገኛል።

የሁለተኛውን የክትባት ዶዝ መውሰድ በጣም አስፈላጊ ነው። የመጀመሪያው ዶዝ ክትባት የሰውነትዎን በሽታ የመከላከል አቅም ማነቃቃት ይጀምራል፣ ከዚያም በበኋላ የሁለተኛው ዶዝ ክትባት ከባድ የCOVID በሽታን ለመከላከል ወደ ጠንካራ ደረጃ ያደርሰዋል።

• የፋይዘርን ክትባት የወሰዱ ግለሰቦች = የመጀመሪያውን ዶዝ ከወሰዱ ከ 3 ሳምንታት በኋላ
• የሞደርናን ክትባት የወሰዱ ግለሰቦች = የመጀመሪያውን ዶዝ ከወሰዱ ከ4 ሳምንታት በኋላ
• የኖቫቫክስን ክትባት የወሰዱ ግለሰቦች = የመጀመሪያውን ዶዝ ከወሰዱ ከ 3 ሳምንታት በኋላ

አንዳንድ ሰዎች ክትባቱን ከተከተቡ በኋላ እንደ ራስ ምታት ፣ እንደ ክንድ ቁስለት፣ ድካም ፣ ወይም ትኩሳት ለጥቂት ቀናት ምልክቶች ሊኖራቸው ይችላል ፡፡ እነዚህ ምልክቶች ከሁለተኛው የክትባት መጠን በኋላ በጣም የተለመዱ ናቸው ፡፡ እነዚህ ሁሉም የሰውነት በሽታ የመከላከል ስርዓት መከላከያ እየገነባ መሆኑን የሚያሳዩ ምልክቶች ናቸው ፡፡ ይህ የተለመደ እና ሌሎች አብዛኛዉን ግዜ ጥቅም ላይ የሚዉሉ ክትባቶችም በኋላ ሊታይ ይችላል።

አናፊላክሲስ - ከባድ የሆነ የአላርጂክ የሰውነት ምላሽ - ከ COVID-19 ክትባት በኋላ የማጋጠም እድሉ እጅግ አናሳ ነው፡፡ አሁን ባለው መረጃ መሰረት ከ COVID-19 ክትባት በኋላ አናፊላክሲስ ያጋጠው ሁሉም ሰው አገግሟል፣ እናም ምንም ሞት አላገጠመም፡፡ በጸና የ COVID-19 ህመም የመታመም ወይም የመሞት አደጋ ከክትባት በኋላ በአናፊላክሲስ ወይም በሌላ በባሰ የሰውነት ምላሽ ከማጋጠም እድል አንጻር ሲታይ እጅግ ይበልጣል።

ከክባቶቹ ጋር ስለሚኖሩ አናፊላክሲስ እና ሌሎች የሰውነት የአላርጂክ ምላሾች ላይ ሲዲሲ ተጨማሪ መረጃዎችን የያዙ ሪፖርቶችን አውጠቷል፡

• አላርጂክ የሰውነት ምላሾች፣ አናፊላክሲስን ጨምሮ ለ Moderna ክትባት (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)
• አላርጂክ የሰውነት ምላሾች፣ አናፊላክሲስን ጨምሮ ለ Pfizer ከክትባት (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)

የበሽታን የመከላከል እና መቆጣጠር ማእከል (CDC) በቅርቡ ተመሳሳይ የሆነ ሪፖርት ለ Johnson & Johnson ክትባት ያወጣል፡፡ በክሊኒካዊ ሙከራዎች ጊዜ፣ የ Johnson & Johnson ክትባትን ከማግኘት በኋላ የሚመጡ አናፊላክቲክ የሰውነት ምላሾች እጅግ አናሳ ናቸው፡፡

አናፊላክሲስ ያጋጠማቸው አብዛኛዎቹ ሰዎች ምልክቱ ያጋጠማቸው ክትባቱን ባገኙ በ 15 ደቂቃዎች ውስጥ ነው፡፡ እነዚህ ሁሉም ታካሚዎች ምልክቶቹ ሲታዩባቸው ወዲያውኑ በኢፒነፍሪን ታክመዋል፡፡

ሁሉም የክታብት ቦታዎች አናፊላክሲስ ሲያጋጥም ማወቅ እና ማከም የሚችሉ የህክምና ባለሙያዎች አሏቸው፡፡ የ COVID-19 ክትባት የሚሰጠውን ሰው በሙሉ ከክትባት በኋላ ለ 15 ደቂቃዎች ክትትል በማድረግ እርዳታ ማድረግ ካስፈለገ ያደርጋሉ፡፡

የሚከተሉትን ሁኔታዎች የሚያሟሉ ከሆነ፣ ክትባቱን ካገኙ በኋላ ባሉት ጥቂት ቀናት ራስዎን ሳያገልሉ ወደ ስራ መመለስ ይችላሉ፡

• በ COVID-19 ከተያዘ ሰው ጋር ንክኪ ካልነበርዎት እና
• ጤንነት የሚሰማዎት ከሆነ እና ስራን የመሳሰሉ የተለመዱ የእለት-ተእለት ተግባራትን መከወን የሚችሉ ከሆነ እና
• ትኩሳት ከሌለዎት እና
• ያለዎት የህመም ምልክቶች ከ COVID-19 ክትባት ጋር ብቻ የተወሰኑ ከሆነ (እዚህ ጋር ተጠቅሰዋል) (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ህመም፣ እብጠት፣ ድካም፣ ብርድ ብርድ ማለት፣ ትኩሳትን ጨምሮ እና
• እንደ ሳል፣ ትንፋሽ ማጠር፣ የጉሮሮ መድረቅ ወይም የሽታ እና ጣእም መቀየርን የመሳሰሉ ሌሎች የ COVID-19 ምልክቶች ከሌልዎት

ተጨማሪ ግብአቶች፡

ሲዲሲ፡ ከክትባት በኋላ የሚኖሩ እሳቤዎች ለጤና ባለሙያዎች (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)
ሲዲሲ፡ ከክትባት በኋላ የሚኖሩ እሳቤዎች ለረጅም ጊዜ እንክብካቤ መስጫ ነዋሪዎች (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው)

ነጻ፣ በስማርት ስልክ ላይ የተመሠረተ የCOVID-19 ክትባት ከወሰዱ በኋላ የግል ጤና መከታታዎችን ለማቅረብ የቴክስት መልዕክትና የበየነ መረብ ዳሳሳዎችን የሚጠቀም CDC V-safe የተሰኘ መሣሪያ ፈጥሯል። V-safe ሁለተኛ ክትባትዎን እንድያገኙም ያስታዉስዎታል። በ V-safe እንድሳታፉ እናበረታታዎታለን። ከዚህ www.cdc.gov/vsafe የበለጠ ይወቁ።

የCOVID-19 ክትባቶች የአሁኑ በሽታን ለመለየት በምንጠቀመዉ የቫይራል ምርመራዎች አዎንታዊ የምርመራ ዉጤት እንድኖሮት ምክንያት አይሆንም።

የጸረ ህዋስ ምርመራዎች አንድ ሰዉ በቫይረስ ወይም ባክቴሪያ ተጠቅቶ እንደሆነ የሚያመላክቱ ጸረ ህዋሳትን ደም ዉስጥ ይፈልጋል። ጸረ ህዋሳት የሚመረቱት አንድ ሰዉ ዉጤታማ ክትባት ሲያገኝ ነዉ። ሰዉነትዎ ለCOVID-19 ክትባት በሽታን የመከላከል ምላሽ ካዳበረ በአንዳንድ ለCOVID-19 ጸረ ህዋስ ምርመራዎች አዎንታዊ የምርመራ ዉጤት ልኖሮት ይችላል።

አዎ ፣ ቀድሞውንም COVID-19 ያለዎት ቢሆንም ክትባት መውሰድ ይኖርብዎታል። ከ COVID-19 ካገገሙ በኋላ እንደገና ከመታመም ምን ያህል ጊዜ እንደሚጠበቁ ባለሙያዎች እስካሁን ድረስ አያውቁም። ምንም እንኳን ቀድሞውኑ ከ COVID-19 ካገገሙ እንኳን COVID-19 ን እንደገና በሚያስከትለው ቫይረስ ሊጠቁ ይችላሉ።

የንጠላ ግዜዎን ካጠናቀቁ [በእንግሊዝኛ ብቻ]በኋላና ጽኑ የህመም ምልክቶች ካቆሙ በኋላ መከተብ ይኖርብዎታል። ለመከተብ ለCOVID-19 በድጋሚ መመርመር ኣያስፈልግዎትም።

ለ COVID-19 በሞኖክሎናል ፀረ እንግዳ አካላት ወይም በተሳሳተ የፕላዝማ ሕክምና ከተወሰዱ የ COVID-19 ክትባት ከመውሰዳቸው በፊት 90 ቀናት መጠበቅ አለብዎት ፡፡ ምን ዓይነት ሕክምና እንደደተደረገልዎት እርግጠኛ ካልሆኑ ወይም የ COVID-19 ክትባት ስለመያዝ ተጨማሪ ጥያቄዎች ካሉዎት ዶክተርዎን ያነጋግሩ።

ብዙ አሰሪዎች የCOVID-19 ክትባት አስፈላጊ ነው ብለው እየጠየቁ ነው፣ አገረ ገዢውም (Governor) ፣ ሁሉም የስቴት ሰራተኞች የCOVID-19 ክትባት እንዲከተቡ አዘዋል። የዋሺንግተን ግዛት በአሁኑ ሰአት ክትባቱን አስገዳጅ ማድረግ እያሰበ አይደለም፤ ነገር ግን ስራ ቀጣሪዎች የግድ ሊፈልጉት ይችላሉ፡፡ የማህበረሰብ ጤና COVID-19ን ለመከላከል፣ በ COVID-19 ምክንያት ህመሞችን፣ ሆስፒታል መግባትን፣ ና ሞቶችን ለመቀነስ፣ እና የአሁኑ ወረርሽኝና ለማቆም የCOVID-19 ክትባት ደህንነቱ የተጠበቀ፣ ዉጤታማ እና ጠቃሚ መንገድ መሆኑን ይጠቁማል።

ስለጉዞ በብዛት ለሚጠየቁ ጥያቄች (ይህ ድህረ-ገጽ በእንግሊዘኛ ብቻ ነው ያለው) ከሲዲሲ የተሰጡ ምላሾችን እዚህ ጋር ማግኘት ይችላሉ፡፡

ኪንግ ካዉንቲ ዉስጥ በርካታ ሰዎች አልተከተቡም—ከ 5 አመት በታች የሆኑ ልጆች፣ ከፍተኛ የሆነ የጤና ችግር ያለባቸው ሰዎች፣ ክትባቱን ለማግኘት እንቅፋት የሚያጋጥማቸው ሰዎች፣ እና የዘረኝነት እና የአደጋ ጉዳት ከገጠማቸው በኋላ የጤና ጥበቃን ስርዓት እና መንግስትን የማያምኑ ነዋሪዎች አልተከተቡም።

በማህበረሰቡ ውስጥ ያሉትን ሰዎች ሁሉ ለመጠበቅ ክትባቱን ይውሰድ (የሚችሉ ከሆነ)፣ የክትባት ልምዶትን ለሌሎች ያካፍሉ፣ ሌሎች ሰዎች ጥያቄ ካላቸው መልስ ይስጧቸው፣ የኮቪድ-19 ምልክቶች ሲኖሮት ወይም ለቫይረሱ ከተጋለጡ በፍጥነት ምርመራ ያድርጉ ፣ በተጨማሪም የሰዎችን ያራስ የመጠበቅ ውሳኔ ይደግፉ። ክትባት ያልወሰዱ ሰዎች ደህንነታቸውን ለመጠበቅ እና የኮቪድ-19 ስርጭትን ለመከላከል የዋሽንግተን ግዛት መመሪያ መከተል መቀጠል አለባቸው።

1. መከተብዎን በዋሽንግተን ስቴት የክትባት መመዝገብያ"(My Immunization Registry")ኤም ዋይ አይ አር (MyIR) ይመልከቱ። ተመዝግበው ከሆነ የክትባት መዝገብዎን ለማየትና ቅጂ ለማተም ወይም ስክሪን ሾት ለመውሰድ ወይም ፎቶ ለመውሰድ፣ የኮምፒተር ገጽ ውስጥ (በእንግሊዝኛ ብቻ) log in to MyIR (in English) ይግቡ። አካውንት ከሌለዎት ለMyIR (sign up for MyIR) በማንኛውም ግዜ መመዝገብ ይችላሉ።
2. የክትባት ምስክር ወረቀትዎን የዋሽንግተን ስቴት የሞባይል አገልግሎት MyIRmobileን (in English) (በእንግሊዝኛ ብቻ) በመጠቀም ማግኘት ይችላሉ።  የዋሽንግተን ስቴት የሞባይል አገልግሎት (MyIRmobile) መዝገብ፣  ስም፣ የትውልድ ቀን፣ የቴሌፎን ቁጥርና ኢሜልዎን እርስዎ መሆንዎን ለማረጋገጥ ያስተያያል። ከእነዚህ ውስጥ አንዳቸውም ቢጎድሉ ወይም ትክክል ካልሆኑ ከመዝገብዎ ጋር ማረጋገጥ አይችሉም ። የማረግገጥ ችግር ካለ፣ የMyIR Mobile ቻት መጠቀም ወይም በስልክ ቁጥር 833-VAX-HELP መደወል ይችላሉ:: (የትርጉም አገልግሎት አለ)
3. ክትባቱን ሁሉ ግዜ ከሚሄዱበት የህክምና ቦታ ካገኙት፣ የህክምና ቦታው ቅጂውን ማግኘት ይችላሉ።
4. ወደተከተቡበት ቦታ ተመልሰው አዲስ ካርድ ለማግኘት የክሊኒኩን ተቆጣጣሪ ሊጠይቁ ይችላሉ። ማን እንደሆኑ አረጋግጠው አዲስ ካርድ ሊሰጥዎት ይችላሉ።

የCOVID-19 ክትባት ልጅዎን በበሽታው ምክንያት ሆስፒታል እንዳይተኛ እንዲሁም ከረጅም ጊዜ የኮቪድ ምልክቶች ለመጠበቅ የሚከላከለው ምርጡ መንገድ ነው። በህፃናት እና በልጆች ላይ ያሉ አብዛኛዎቹ የCOVID-19 ክስተቶች ከባድ አይደሉም፣ ነገርግን አልፎ አልፎ፣ COVID-19 ከባድ ኢንፌክሽኖችን ሊያስከትል ይችላል። ልጆች በቫይረሱ ምክንያት ረጅም-COVID ወይም ስር-ሰደድ-COVID ተብሎ የሚታወቀውን የረጅም ጊዜ የጤና ተጽእኖዎች ሊገጥማቸው ይችላል። ልክ እንደ መኪና ውስጥ እንደሚደረገው የልጆች መቀመጫ ማለት ነው፥ በሽታው ሊይዛቸው ቢችልም እንኳን ክትባቱ ሕጻናት ልጆችን ከከባድ አደገኛ ክስተቶች ይጠብቃቸዋል።

ልጆች የወቅታዊ ክትባቶቻቸውን ሲውስዱ፣ የሚወዷቸውን ብዙ ተግባራት፣ ለምሳሌ ቅድመ ትምህርት ቤት መሔድ እና ከጓደኞቻቸው እንዲሁም ከቤተሰባቸው ጋር እቤት ውስጥ አብረው ጊዜ ማሳለፍ ይችላሉ። ልጅዎን ማስከተብ፣ የቤተሰብዎን አባላት እና የጓደኞችን ጤንነት ይጠብቃል፣ በተለይም ለከፍተኛ በሽታ ተጋላጭ የሆኑትን አባላት ለበሽታው እንዳይጋለጡ ይረዳል።

ክትባቶቹ ለህጻናት እንዲሰጡ ከመፈቀዱ በፊት፣ በግላቸው የሚሰሩ ባለሞያዎች ክትባቶቹ ደህንነታቸውን የጠበቁ እና ውጤታማ መሆናቸውን ለማረጋገጥ በሺዎች የሚቆጠሩ ህጻናትን ያካተቱ የክሊኒካዊ ምርመራ መረጃዎችን በከፍተኛ ሁኔታ አጥንተዋል። በተጨማሪም፣ ከ5 እስከ 17 ዓመት የሆኑ 22 ሚሊዮን የሚሆኑ ህጻናት እና ጎረምሳ ልጆች የCOVID-19 ክትባትን በደህና ወስደዋል።

ዕድሜያቸው ከ6 ወር በላይ የሆኑ ህጻናት ልጆች የCOVID-19 ክትባት መውሰድ ይችላሉ።

የሞደርናን እና የፋይዘርን COVID-19 ክትባቶች ከ6 ወራት እና ከዚያ በላይ የሆኑ ልጆች መውሰድ ይችላሉ። የኖቫቫክስን COVID-19 ክትባት ዕድሜያቸው 12 ዓመት እና ከዚያ በላይ የሆኑ ግለሰቦች መውሰድ ይችላሉ።

ክትባቱ ለአዋቂዎች እንደሚሰጠው የፋይዘር እና ሞደርና ክትባቶች ነው፣ ነገር ግን ለታዳጊ ህፃናት ልጆች የሚሰጠው ክትባት ለልጆች አካል ደህንነቱን የጠበቀ እንዲሆን መጠኑ በጣም ያነሰ ነው።

የ myocarditis (የልብ ጡንቻ መቆጣት) እና pericarditis (የልብ የላይኛዉ ሽፋን መቆጣት) ትልልቅ ልጆች (12–17 ዓመታት ዕድሜ ያላቸዉ) ፋይዘር ክትባት ከወሰዱ በኋላ ርፖርት ተደርጓል። እነዚህ ምላሾች በጣም አልፎ አልፎ እና በአብዛኛዉ በወጣት ወንዶች የሚከሰቱ ናቸዉ። ባጣቃላይ እነዚህ ሁኔታዎች ያጋጠማቸዉ ሰዎች ከህክምና በኋላ በቶሎ ይሻላቸዋል።

ከ 5-11 ዕድሜ ባሉ ልጆች ክሊኒካዊ የክትባት ሙከራ ከክትባት በኋላ ባሉ ሶስት ወር መከታተያ ወቅት ምንም የmyocarditis ክስተቶች አልነበሩም። የክሊኒካል ሙከራዉ የሚቀጥል እና CDC እና FDA ሊከሰቱ የሚችሉ ምላሾችን ወይም ያልተለመዱ ጎኞሽ ጉዳቶችን ለመቆጣጠር እና ለመለየት ስርዓቶች በቦታቸዉ አላቸዉ።

ልጅዎ ልክ ከሌሎች የልጆች ክትባቶች እንደሚመጡ የጎንዮሽ ጉዳቶች ተመሳሳይ ከኮቪድ-19 ክትባት የእጅ ህመም፣ የህመም ስሜት እና ትኩሳት ሊኖረዉ ይችላል። እነዚህ የጎንዮሽ ጉዳቶች ጊዜያዊ እና በአብዛኛዉ ከ 1-2 ቀናት ዉስጥ ይሄዳሉ።

አይ. ማንኛዉም ክትባቶች የኮቪድ-19 ክትባቶችን ጨምሮ የወንድ ወይም የሴት የመዋለድ ችግሮችን ማስከተል እንደሚችሉ ምንም ማስረጃ የለም። የኮቪድ-19 ክትባት ከወሰዱ በኋላ በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ሴቶች አርግዘዋል።ያልተከተቡ ሴቶች የኮቪድ-19 ክትባት ከተከተቡ ሴቶች የበለጠ የመሞት ወይም ልጃቸዉ የመሞት ስጋት አላቸዉ።

አንድ ልጅ የክትባቱን ዓይነት እና መጠን አሁን ባለው ዕድሜ ላይ መወሰን አለበት። እያደጉ ሲሄዱ፣ የሚቀጥለውን ተገቢ መጠን ላሉበት እድሜ ይወስዳሉ። ዙሩን እንደገና መድገም አያስፈልግባቸውም።